In de Facebookgroep Nederlands las ik een brief van  ouders over hun autistische zoon aan Sander Dekker. Hij had vwo in het speciaal onderwijs gevolgd en moest daarom staatsexamen doen. Dat was te veel van het goede. De druk van tien schriftelijke examens en tien mondelingen in anderhalve maand was te veel voor hem. Ik vroeg me af waarom deze jongen niet meegedaan had met de reguliere examens en ik zocht de regels op die voor deze jongen zouden kunnen gelden:

Zelf examineren
Een school voor voortgezet speciaal onderwijs (vso) kan zelf vo-examens afnemen en het vo-diploma uitreiken. Vso-leerlingen kunnen binnen de eigen schoolomgeving, met de eigen docenten, het onderwijs volgen en examen afleggen. Maar hieraan zijn voor de vso-school strikte voorwaarden verbonden. De school moet de aanwijzing aanvragen en daarbij een keuze maken voor welke schoolsoort(en) zij de aanvraag doet. Om deze aanwijzing te krijgen, moet de vso-school aan alle betreffende wet- en regelgeving van de Wet op het voortgezet onderwijs (WVO) voldoen. De leraren moeten over de vo-bevoegdheid beschikken. En de school moet het onderwijsprogramma en de examinering helemaal zelf verzorgen.

Extraneus of staatsexamen
Leerlingen op het vso kunnen staatsexamen doen of als extraneus deelnemen aan het examen op een reguliere vo-school. In het eerste geval biedt de vso-school een volledig onderwijsprogramma dat gericht is op het behalen van een diploma. Het staatsexamen kent geen schoolexamen. Leerlingen leggen in plaats daarvan een mondeling examen af bij de staatsexamencommissie. Leerlingen die als extraneus examen afleggen op een reguliere vo-school volgen meestal ook op basis van een symbiose-overeenkomst een deel van het onderwijsprogramma op die school. Voor deze leerlingen geldt het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) van de reguliere school. Zij doen dus wel gewoon schoolexamen.

Voortgezet algemeen volwassenenonderwijs
Vso-leerlingen kunnen ook als extraneus examen afleggen bij een instelling voor voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo). Dat betekent wel dat op basis van een symbiose-overeenkomst een deel van het schoolplan samen met die instelling moet zijn uitgevoerd. Het vavo verzorgt alleen de schoolsoorten vwo, havo en mavo. Deze route staat open voor vso-leerlingen vanaf 16 jaar. Voorwaarde is dat de leerling onafgebroken onderwijs in het vso heeft gevolgd.

In de reacties las ik dat een docent in het speciaal onderwijs niet gekwalificeerd hoeft te zijn voor de vakken waarin die les geeft. Een pabo-diploma volstaat. Hier zit waarschijnlijk de crux. De docenten van deze jongen zijn waarschijnlijk wel bevoegd volgens de regels van het speciaal onderwijs, maar niet volgens de regels van het regulier onderwijs.

Op dezelfde dag dat deze discussie in Facebook ontstond publiceerde Diane Ravitch een hartekreet.

How sad to think that the neediest students get the least qualified teachers.

 

Link naar Diploma behalen in het speciaalonderwijs

Met toestemming overgenomen: de brief van de ouders.

Beste meneer Dekker,

Vlak voordat u op vakantie gaat, willen wij u graag iets vertellen. We hopen dat u daar nog even de tijd voor wilt nemen. Het gaat om onze zoon Pepijn. Hij is gezakt voor zijn VWO-examen. Dat is geen feestje waard. En al helemaal geen mooie bos bloemen van u, zoals die jongen die Cum Laude is geslaagd. Dat is pas een prestatie. Wellicht denkt u dat onze zoon dan maar wat meer zijn best had moeten doen. En misschien vraagt u zich ook af waarom wij u nu pas schrijven.

Dat komt omdat wij een paar dagen geleden pas de examenuitslag hebben gehoord. Onze zoon zit namelijk op het voortgezet speciaal onderwijs. Hij is autistisch en heeft daarnaast een chronische ziekte waardoor hij niet aan het regulier onderwijs kan deelnemen. De afgelopen zes jaar heeft hij heel hard gewerkt om mooie cijfers te halen. Tijdens zijn schoolloopbaan heeft hij meerdere malen in het ziekenhuis gelegen vanwege operaties en ziekte. Regelmatig kon hij niet naar school omdat hij te ziek was. Maar altijd was er de wil om het VWO te halen. Niet omdat dat van anderen moest, maar omdat hij dat zelf wilde.

Omdat hij op het speciaal onderwijs zit, moet hij staatsexamen doen. Weet u wat dat is? Anders leggen wij het u graag even uit. Staatsexamen is bedoeld voor mensen die niet aan het reguliere onderwijs kunnen deelnemen of die er zelf voor kiezen een deelcertificaat te halen voor een specifiek vak. U zult misschien denken dat er verschil zit tussen mensen die zelf ervoor kiezen om zich in te schrijven voor een staatsexamen of kinderen die dit via het speciaal onderwijs doen. Dat zou logisch zijn toch? Maar het vreemde is, dat dezelfde regels voor het staatsexamen ook voor kinderen op het speciaal onderwijs gelden. Deze kinderen krijgen zes jaar lang onderwijs van goede docenten, net als kinderen die op een reguliere school zitten. Ze maken toetsen, overhoringen, tentamens en krijgen een paar keer per jaar een rapport. Maar dan breekt het examen aan en worden alle behaalde cijfers in de prullenbak gegooid. Hun examencijfer bestaat dan uit het centraal schriftelijk examen en het college-examen. Dat college-examen wordt mondeling afgenomen. Voor de talen komt daar dan ook nog een schrijfopdracht bij. Begrijpt u het nog een beetje? Want het zit best ingewikkeld in elkaar.

De kinderen die examen doen op een reguliere school halen het hele jaar door cijfers voor toetsen, tentamens en overhoringen. Het gemiddelde van dat cijfer telt voor 50% mee voor het eindcijfer. Dan maken ze in mei het centraal schriftelijk examen, wat ook voor 50% meetelt. Eind mei zijn deze kinderen klaar en kunnen ze wachten op de uitslag. Als ze geslaagd zijn, is het feest en gaat de vlag uit. Kinderen met een extra mooi resultaat worden getrakteerd op een bezoekje van u, komen in de krant of mogen aanschuiven bij RTL Late Night om te vertellen hoe knap ze zijn. Als ze niet geslaagd zijn, mogen ze in juni nog een herkansing doen zodat ze hopelijk nog het feest van de diploma-uitreiking mee kunnen vieren.

De kinderen die staatsexamen doen op het speciaal onderwijs, zoals onze zoon, moeten ná hun schriftelijke examens weer terug naar school. Ze volgen nog tot begin juli alle lessen omdat ze de mondelinge examens moeten oefenen en voorbereiden. In juli zijn dan de mondelinge examens voor alle vakken. Onze zoon zit op het VWO en heeft in drie dagen tijd negen mondelinge examens gehad. De mondelinge examens duren 40 minuten per vak, alleen de vreemde talen en het profielwerkstuk duren 25 minuten. Schrikt u daar een beetje van? Dat snappen wij best. Het is ook behoorlijk veel. Zeker voor kinderen in het speciaal onderwijs, voor wie de dingen doorgaans toch net wat gecompliceerder zijn.

De docenten op het speciaal onderwijs mogen zelf niet de examens afnemen. Misschien bent u bang dat ze dat niet goed kunnen? Of was dat niet bekend bij u? Onbekende examinatoren komen op school om in tweetallen de mondelinge examens af te nemen. Voor onze autistische zoon is dat best lastig. Hij vindt het moeilijk om zijn gedachten onder woorden te brengen en dat wordt er niet eenvoudiger op als hij tegenover twee onbekenden zit. De school probeert deze examinatoren van te voren in te lichten over de leerlingen en de speciale zorg die ze nodig hebben. Maar u zult vast begrijpen dat lang niet alle examinatoren hier aandacht voor hebben.

In de tweede week van juli heeft onze zoon de uitslag gekregen. Helaas heeft hij het niet gehaald. De druk van tien schriftelijke en negen mondelinge examens in anderhalve maand tijd is te groot gebleken. Misschien kunt u die laatste zin even teruglezen zodat het wat beter tot u doordringt. Onze zoon, die door zijn autisme en chronische ziekte aangewezen is op het speciaal onderwijs, heeft twee keer zoveel examens moeten maken dan gezonde kinderen op het regulier onderwijs. Dat is toch best een beetje gek, vindt u niet? Misschien kunt u het ons uitleggen, want wij snappen het niet zo goed.

We hopen dat u tijdens uw welverdiende vakantie, waarin u kunt bijkomen van al uw prachtige plannen om het onderwijs in Nederland nog beter te maken, deze brief wilt lezen. En als u dan terug komt van vakantie, misschien kunt u dan eens nadenken over de regels van het staatsexamen op het speciaal onderwijs. Op de website van uw ministerie schrijft u dat het onderwijs in Nederland het goed doet en dat we wereldkampioen zijn in het ervoor zorgen dat onze kwetsbare leerlingen niet door het ijs zakken. Wij denken dat het systeem rondom de staatsexamens op het speciaal onderwijs niet past bij een ‘wereldkampioen’. Natuurlijk kunt u altijd contact met ons opnemen om met u mee te denken hoe het dan beter kan.

Tot slot zouden wij u nog een tip willen geven. De bloemen, taart en aandacht voor kinderen die met allemaal achten, negens en tienen hun diploma halen zijn natuurlijk leuk. Maar de kinderen die er extra hard voor moeten knokken doordat zij vanwege hun beperkingen niet kunnen deelnemen aan het regulier onderwijs verdienen misschien de volgende keer een beetje aandacht van u. Dat zou mooi zijn toch?

Met vriendelijke groet,

Jan en Marieke Hulsbergen