Recent kreeg het formatief evalueren veel aandacht in de landelijke en regionale pers. Martin Ringenaldus, docent Duits en mede-oprichter van de Facebookgroep ‘Actief leren zonder cijfers’ legt het waarom van het initiatief tot het oprichten van de Facebookgroep nog eens uit.

Door Martin Ringenaldus

Een stukje geschiedenis voor de relatief nieuwe leden in deze groep. Drie collega’s zijn deze groep gestart om, zoals in de beschrijving ook staat, kennis, ideeën en ervaringen te delen met collega’s die ook (willen) experimenteren met formatief lesgeven en het loslaten van de cijfers.

Het was niet ons doel om een ‘hype’ te ontketenen of om iedereen ervan te overtuigen dat formatieve evaluatie de heilige graal voor het onderwijs zou zijn. Wij waren en zijn ervan overtuigd dat het mogelijk moet zijn om het leren van leerlingen zichtbaar te maken en dat het mogelijk moet zijn om via een cyclisch proces van feed up, feedback en feed forward een hoger leerrendement te bereiken en de intrinsieke motivatie van leerlingen te stimuleren. Voor ons was het niet de vraag OF het zou kunnen werken, maar HOE het zou kunnen werken. Als je vraagt “Kan het werken?”, kan het antwoord ‘nee’ zijn. Als je vraagt “Hoe kan het werken?”, dwing je jezelf om oplossingen te vinden. Door deze groep op te richten hoopten we mensen met dezelfde visie en dezelfde dromen te vinden om samen aan oplossingen te werken door kennis, ideeën en ervaringen te delen en te reflecteren.

Na een klein half jaar zaten we op 100 leden. Er ontstond behoefte om elkaar te ontmoeten om te sparren. We organiseerden een ontmoeting in november van vorig jaar. Op de dag van die ontmoeting (zie profielfoto van de groep), een jaar na de oprichting, telde de groep door aandacht uit verschillende hoeken (Toetsrevolutie, vakblad 12-18, startbijeenkomsten SLO e.a.) 1200 leden. Een half jaar later zijn het bijna 4000 leden.

Inmiddels bestaat de groep allang niet meer uitsluitend uit docenten die zich vanwege het oorspronkelijke doel van de groep hebben aangemeld. Ik lees wel eens dat sommige leden de kritische noot in deze groep missen. De groep is niet opgericht om een discussie te voeren over wel of geen cijfers en over wel of geen formatieve evaluatie, maar om met gelijkgestemde mensen uit te zoeken HOE het WEL kan werken. Daarmee zeg ik niet dat deze discussie niet gevoerd zou moeten worden. Prima als die discussie wordt gevoerd, maar het is niet het doel van DEZE groep.

Terwijl een groep docenten formatieve evaluatie onder de knie probeert te krijgen, hebben commerciële instellingen de weg naar de groep ook gevonden en hebben de cursussen al op de plank liggen. Ik vraag me dan wel af welke praktijk deze commerciële instellingen dan als uitgangspunt hebben genomen of geven ze slechts voor veel geld weer wat zij in boekjes hebben gelezen (die een aantal van ons ook heeft gelezen)? Voor het geld van zo’n cursus kun je ook een stapel vakliteratuur naar keuze aanschaffen. En ook voor commerciële activiteiten is deze groep niet opgericht.

“Ik ben  alleen nog maar meer ervan overtuigd  geraakt dat ik op een andere manier naar leerlingen moet kijken dan d.m.v. een kil cijfersysteem.”

Formatieve evaluatie is niet gelijk aan het loslaten van de cijfers. Een toets waar je geen cijfers voor geeft, is nog geen formatieve toets. Formatieve evaluatie is niet iets dat je zomaar even opzet. Na twee jaar in een klas te hebben geëxperimenteerd met lesgeven zonder cijfers is dat toch wel de conclusie die ik durf te trekken. Het vraagt van je dat je nadenkt over waartoe je je leerlingen opleidt, hoe je je leerlingen dat kunt laten bereiken (leerlijnen) en wat je hiervoor nodig hebt (lesmateriaal, didactiek, pedagogiek, ICT-hulpmiddelen, enz. enz.). Ik heb de afgelopen twee jaar beslist niet als eenvoudig ervaren. Ik heb wel ontzettend veel binnen en van deze groep geleerd. Ik ben er nog lang niet, maar de kleine stapjes die ik heb gezet, hebben al zoveel positiefs opgeleverd dat ik alleen nog maar meer ervan overtuigd ben geraakt dat ik op een andere manier naar leerlingen moet kijken dan d.m.v. een kil cijfersysteem.

Prima als mensen formatief evalueren willen zien als oude wijn in nieuwe kruiken. Prima als mensen formatief evalueren ter discussie willen stellen. Het doel van de groep is echter nog steeds om samen uit te zoeken hoe formatief evalueren kan bijdragen tot een beter leerproces van onze leerlingen en hoe formatieve evaluatie een alternatief voor het cijfersysteem kan zijn door ideeën, kennis en ervaringen te delen. Misschien is het naïef van mij om te denken dat mensen die zich binnen een groep (met een zekere doelstelling) verenigen, zich ook in die doelstellingen kunnen vinden en willen meewerken, meedenken en meedoen om te proberen de doelstellingen van de groep te realiseren. Het succes van de groep zit naar mijn mening niet in het aantal leden dat de groep bereikt, maar veel meer in de mate waarin de doelstellingen van de groep worden gerealiseerd. Het zou mooi zijn als we de focus weer meer daarop zouden kunnen leggen.